O Autorze
Bob Miller jest legendą wśród trenerów w Pensylwanii. W 2002 roku przeszedł na emeryturę. Zgromadził na swoim koncie 950-150 (864) zwycięstw oraz 7 tytułów mistrzowskich w trakcie 55 sezonów trenowania siatkówki. Z pewnością, znacząca część wszystkiego co robimy z naszymi zespołami siatkówki jest oparta na filozofii Trenera Millera.

W siatkówce, małe rzeczy często odgrywają znaczącą rolę między byciem dobry a byciem wielkim. Wypełnienie luki między tymi dwoma wymaga cierpliwości, uporu i intuicji a one przychodzą wraz z doświadczeniem. Podręcznik „The Volleyball Handbook” zapewnia dostęp do tego doświadczenia poprzez wiedzę i nauczanie jednego z czołowych ekspertów siatkówki, zarówno męskiej jak i żeńskiej. W tym praktycznym przewodniku, zasłużony trener Bob Miller wychodzi poza podstawy, by wskazać najwspanialsze walory tej dyscypliny sportu, które są niezbędne by zdobyć mistrzostwo.

Wypełniony praktycznymi wskazówkami każdy rozdział jest jak osobisty trening, przeznaczony do tego, by pomóc jednostkom i zespołom doskonalić swoje umiejętności. Czy uczysz się jak wprowadzać ofensywę czy obronę, technikę czy taktykę czy organizujesz efektywne treningi, plan gry, ten przewodnik pomoże zapewnić drużynie świetne występy w meczach i turniejach.

Podręcznik „The Volleyball Handbook” wskaże te same metody, które stosował Miller do kierowania swoimi drużynami, wygrywając w 950 spotkaniach i 7 międzynarodowych mistrzowskich turniejach, podczas jego fenomenalnej kariery trenerskiej.


Wybrane fragmenty książki:

Plan rozwoju
Gdy cele oraz filozofia treningu zostały już określone, nadszedł czas, by zaplanować sposoby ich osiągnięcia. Kluczowe w tym momencie staje się zagadnienie stworzenia możliwego do realizacji harmonogramu, a także realistycznej oceny wsparcia, jakiego można oczekiwać w dążeniach do osiągnięcia założonych celów w długim i krótkim okresie. Planowanie rozwoju oznacza bowiem znacznie więcej niż tylko czynienie ogólnych przygotowań do osiągnięcia założonych celów. Wymaga ono bowiem z jednej strony opracowania planu dochodzenia do optymalnej kondycji i jej utrzymania oraz treningów sekwencyjnych, z drugiej zaś dopasowania harmonogramu treningów do wymogów sezonu rozgrywkowego.

Po ustaleniu celów długoterminowych (zob. „Przygotuj się na sukces”, str. 2 do 7) trenerzy powinni opracować plany treningów przed, podczas i po zakończeniu sezonu rozgrywkowego. Oznacza to, że podczas trwania całego sezonu należy przyjąć świeże, progresywne podejście do treningów kondycyjnych, treningów ruchowych oraz do ćwiczeń rozwijających poszczególne umiejętności siatkarskie. Następnie trenerzy będą mogli określać zamierzone do osiągnięcia cele tygodniowe na każdą fazę sezonu rozgrywkowego. Takim przykładowym długoterminowym celem drużyny może być dojście do sytuacji, w której rozgrywający oraz środkowy atakujący byliby w stanie przeprowadzić szybki atak. Optymalnym progresywnym planem tygodniowym, który mógłby pomóc w osiągnięciu wymienionego wcześniej celu byłoby wprowadzenie do treningu ataku z pierwszej piłki [1-ball set attack] (zob. strony 64-65). W początkowej fazie treningu atak powinien być przeprowadzany z pozycji przed wystawiającym i we względnie wolnym tempie. Z czasem, gdy tempo ćwiczenia wzrośnie, zaś współpraca między wystawiającym i atakującym ulegnie poprawie, celem treningów w kolejnym tygodniu mogłoby stać się powiększanie odległości między wystawiającym i atakującym. Następnie do treningu wprowadzone zostają kolejne, trudniejsze elementy, jak np. wystawianie do atakującego znajdującego się za plecami. W końcu zawodnicy trenowaliby zagrania kombinowane w ustalonym rytmie, ze środkowym atakującym lub zawodnikami grającymi na innych pozycjach. Trenerzy zyskają w ten sposób możliwość ustalania elastycznych planów dziennych, które pozwolą im przeanalizować przebieg dotychczasowych ćwiczeń i postępów poszczególnych zawodników oraz rozwijać konkretne umiejętności, taktykę oraz – w razie potrzeby – zastosować elementy treningu psychologicznego. Sesje treningowe powinny kończyć się szczerą oceną postępów zawodników (tzw. feedback), trenerzy zaś powinni za każdym razem opracowywać strategie mające na celu dalszą poprawę osiągnięć. W związku z tym muszą oni starać się jak najczęściej przyjmować punkt widzenia zawodników i z tej perspektywy planować treningi. Należy też zadbać o stworzenie odpowiedniej atmosfery przygotowań, która sprzyjać będzie dążeniom do osiągnięcia sukcesu.

Pośród moich kolegów trenerów jest wielu takich, którzy wyszkolili wysokiej klasy zawodników oraz drużyny, nigdy nie realizując nawet marzenia o mistrzostwie. Inni pracowali od 10 do 30 lat zanim udało się im doprowadzić swoje drużyny do mistrzostwa. Czas, jaki może zająć trenerowi osiągnięcie doskonałości czy zakwalifikowanie jego drużyny do rozgrywek mistrzowskich, siłą rzeczy musi być długi. Trzeba zachowywać rozsądek podczas opracowywania strategii mającej prowadzić do wystawienia drużyny wyczynowej oraz mieć wolę codziennej nauki i rozwijania się wraz z podopiecznymi. Razem możecie stawać się coraz lepsi, konsekwentnie osiągając cele zarówno indywidualne, jak i drużynowe. Podziel plan treningowy na łatwe do ogarnięcia części oraz określ oczekiwane terminy realizacji ustalonych założeń. Pokieruj zawodnikami tak, by zarówno w sytuacjach treningowych, jak i podczas meczów udawało im się. Trenerzy i zawodnicy powinni być co dzień gotowi do wprowadzania w życie planu poprzez efektywną organizację treningów. Gracze często borykać się będą z frustracją i zwątpieniem we własne siły, jednak włożą w grę odpowiedni wysiłek, będą w stanie wywindować swoje umiejętności na wyższy poziom i nabiorą pozytywnego nastawienia. To z kolei prowadzi nas do kolejnej zasady P.

Trening psychiczny

O wiele trudniej jest rozwijać w sportowcach odporność psychiczną niż ich umiejętności fizyczne. W przypadku niektórych zawodników wytrzymałość psychiczna jest zjawiskiem okresowym i ulotnym. Mogą sprawiać wrażenie wytrzymałych psychicznie, gdy wszystko przebiega po ich myśli, jednak tracą tę pewność siebie już w momencie, gdy popełniają jakiś błąd lub ich drużyna zaczyna przegrywać, a ich niepewność staje się widoczna. Być odpornym psychicznie oznacza walczyć inteligentnie, agresywnie, z pasją i z wolą walki o każdą piłkę, nawet gdy gra nie „klei się”, czy to poszczególnym zawodnikom, czy też drużynie jako całości.

Psychika sportowców potrafi być niezwykle delikatna. Być może jest to stwierdzenie nieco przesadzone, jednakże według mnie różnice w prędkości osiągania przez nich wyników zależą bardziej od ich wytrzymałości i woli walki, niż od poziomu ich umiejętności na boisku. Z tego też powodu moim zaleceniem dla trenerów jest, aby podczas treningów inscenizowali sytuacje, które naśladowałyby „ciśnienie”, jakie panuje podczas prawdziwych rozgrywek. W ten sposób zawodnicy nauczą się odporności psychicznej na boisku, nawet w sytuacji, gdy ich drużyna przegrywa.

Trenerzy koszykówki na treningach próbują odtworzyć uczucie napięcia, w jakim znajduje się zawodnik na meczu w momencie, gdy ma wykonać rzut wolny, który może przynieść remis lub zwycięstwo swojej drużynie, zaś na zegarze zostały zaledwie 2 sekundy czasu gry. Siatkarze muszą robić podobnie np. precyzyjnie serwując do określonej strefy lub na konkretnego zawodnika drużyny przeciwnej albo też próbować zdobyć punkt z kolejnego wystawienia. „Złota Piłka” („Money Ball”) i ćwiczenia umiejętności zdobywania punktów, które omawiam odpowiednio na stronach 13 i 96, to dobre przykłady ćwiczeń, które mogą pomóc zawodnikom poprawić wytrzymałość psychiczną.

Obecny system zdobywania punktów powoduje, że siatkówka de facto jest grą błędów. Zawinione i niezawinione błędy w rozgrywce, jakie pojawiają się we współczesnej siatkówce, zawsze oznaczają punkt dla przeciwników. To ogromna zmiana w stosunku do starego systemu, gdy błąd serwisowy kończył się tylko oddaniem zagrywki drużynie przeciwnej. Odporność psychiczna zawodników i trenerów może mieć kluczowy wpływ na wyniki. Aby przygotować się psychicznie, zawodnicy powinni najpierw być w stanie wyobrazić siebie wykonujących skuteczne zagranie, jeśli zaś popełniają jakiś błąd, muszą natychmiast umieć się odpowiednio dostosować bądź na podstawie własnej analizy zagrania, bądź też wysłuchawszy sugestii trenera. W sytuacji, gdy zawodnik zawaha się podczas wykonywania ćwiczenia, co jest widoczne, gdy obserwuje się np. mowę ciała lub inne widoczne sygnały takiego zawahania, trenerzy muszą znać odpowiednie hasło lub gest, które szybko pozwolą zawodnikowi ponownie się skoncentrować. Zawodnicy z kolei powinni umieć ocenić sytuację, w której się znaleźli i w razie potrzeby użyć techniki relaksacyjnej, aby kontynuować skutecznie grę. Gracze muszą nauczyć się pojmowania istoty gry i z zaangażowaniem korzystać z możliwości przetestowania swoich umiejętności siatkarskich i odporności psychicznej.

Rezultat każdego przedsięwzięcia, którego się podejmujemy jest bezpośrednio związany z jednym krytycznym czynnikiem: naszym nastawieniem. Nastawienie jest ważniejsze niż porażki, sukcesy, jest ważniejsze nawet niż to, co inni ludzie myślą, mówią czy robią. Jest nawet ważniejsze niż talent czy umiejętności. Najbardziej istotne jest zaś to, że w każdej chwili mamy wolny wybór w kwestii nastawienia. Myślę, że Charles Swindoll, autor artykułu „Nastawienie”, ma rację, gdy mówi, że „życie składa się w 10% z tego, co mi się przydarza i w 90% z mojej reakcji na to, co się zdarzyło”. Człowiek rządzi swoimi postawami. Zawodnicy mogą przyspieszyć bądź zahamować swój rozwój w zależności od tego, jak reagują na to, co przydarza się im, bądź ich zespołom. Zawodnik świadomie obejmujący władzę nad swoim własnym rozwojem może być kluczem do osiągnięcia postępów.

Doskonal swój trening

Często spotykamy się z twierdzeniem mówiącym, że praktyka czyni mistrza. Jednak, jak twierdzi Tom Tait, były trener męskiej drużyny Penn State, tylko doskonała praktyka czyni mistrza. Praktyka polegać może na regularne przeprowadzanych podczas treningów ćwiczeniach koncentrujących się na pracy nóg czy też np. kontroli nad piłką, jednakże, jeśli zawodnicy nie otrzymują od trenera informacji na temat ich postępów, taka praktyka może w rezultacie przynieść złe nawyki i błędy. Dlatego też trenerzy muszą ustalić konkretne, mierzalne standardy dotyczące metody wykonywania danej techniki czy ćwiczenia. Na zawodnikach z kolei spoczywać powinna odpowiedzialność za ćwiczenie technik, które mają wpływ na doskonalenie gry. Przykładem takiego „mierzalnego” ćwiczenia, które przyczynia się do udoskonalenia praktyki treningowej jest wprawka polegająca na dziesięciokrotnym powtórzeniu celnego podania do konkretnego obszaru boiska. Strefa, do której kierowane są piłki musi być określona przed rozpoczęciem ćwiczenia, na graczach zaś powinien spoczywać obowiązek liczenia trafień. Uczynienie zawodników odpowiedzialnymi za liczenie trafień sprawia, że zmuszeni są oni do koncentrowania się na każdym podaniu i każdorazowo poddawać je swojej własnej ocenie. To, co jest mierzone, jest zrobione!

Innym elementem udanego treningu jest jego odpowiednie zaprojektowanie. Omawiam to szczegółowo w rozdziale 10 wraz z przykładami. Trenerzy muszą wdrożyć najlepsze praktyki uczenia się, przy czym pod terminem „praktyki” rozumiem określone, zorganizowane sekwencje treningowe z przewidzianymi mechanizmami oceny postępów. Przy konstruowaniu ćwiczeń treningowych trenerzy powinni wziąć pod uwagę indywidualne style uczenia się poszczególnych członków drużyny i kłaść nacisk na koncentrację, samodyscyplinę oraz umiejętność słuchania wskazówek. Muszą być przy tym pewni, że wszyscy zawodnicy w równym lub zbliżonym stopniu skorzystali z zajęć i poprawili swoje umiejętności.

Istotne jest również to, by szkoleniowcy prowadzili notatki dotyczące efektywności każdej sesji treningowej, dzięki czemu wiedzieć będą, które ćwiczenia bądź sekwencje ćwiczeń przynoszą najlepsze efekty. Powinni również na bieżąco korygować schematy tych ćwiczeń, które nie przynoszą zamierzonych efektów albo też w ogóle wyeliminować je z treningów. Kilka razy w ciągu sezonu rozgrywkowego zawodnicy powinni mieć możliwość wdrożenia zaprojektowanego przez siebie ćwiczenia. To zwiększy poczucie współodpowiedzialności za rozwój drużyny. Dobrą praktyką trenerską jest namawianie zawodników do zgłaszania swoich potrzeb lub problemów związanych z daną techniką czy taktyką rozgrywki. Dzięki temu ich wątpliwości będą mogły zostać wyjaśnione.

The Volleyball Handbook
Bob Miller
Wydawnictwo: Human Kinetics, 2005